Risk (likelihood Impact Money)
Risk به معنای "ریسک" یا "خطر" است و به معنای احتمال بروز خسارت، ضرر یا مشکل و نیز اندازه و تاثیر آن خسارت می باشد.
برای ارزیابی ریسک، معمولا از مفهوم هایی مانند "احتمال وقوع"، "تاثیر" و "هزینه" استفاده می شود. برای مثال، ریسکی که در آن احتمال وقوع بالاست و تاثیر آن نیز بزرگ است، باید با هزینه بیشتری برای پیشگیری یا مدیریت آن رو به رو شود.
به طور خلاصه، این مفاهیم به صورت زیر توضیح داده می شوند:
احتمال وقوع:
این مفهوم به احتمال وقوع خطر اشاره دارد، یعنی چقدر این خطر ممکن است رخ دهد؟ برای مثال، احتمال وقوع یک حادثه اتومبیلی به عنوان یک خطر، می تواند به صورت درصدی (مانند 10٪، 50٪ و غیره) محاسبه شود.
تاثیر:
این مفهوم به شدت و مقدار خسارت و تاثیر خطر اشاره دارد، یعنی چقدر خسارت ممکن است رخ دهد؟ برای مثال، تاثیر یک حادثه اتومبیلی می تواند به صورت خسارت های جسمی، مالی و روانی برای افراد مختلفی که در آن دخالت دارند، محاسبه شود.
هزینه:
این مفهوم به هزینه هایی اشاره دارد که ممکن است برای پیشگیری، کاهش و مدیریت خطر برای سازمان یا فرد در پی داشته باشد. به عنوان مثال، هزینه هایی مانند بیمه، آموزش، تجهیزات ایمنی و غیره می تواند به عنوان هزینه های پیشگیری در نظر گرفته شود.
در حوزه امنیت اطلاعات و امنیت شبکه، مفهوم ریسک به معنای احتمال وقوع یک حادثه امنیتی، تاثیر آن بر سیستم و منابع اطلاعاتی، و هزینه های احتمالی برای مقابله با آن در نظر گرفته می شود.
احتمال وقوع:
این مفهوم به احتمال وقوع یک حادثه امنیتی اشاره دارد، یعنی چقدر این حادثه ممکن است رخ دهد؟ برای مثال، احتمال وقوع یک حمله دیدنی یا ناشناخته به یک سیستم رایانه ای، احتمالا با توجه به روش های نفوذ مورد استفاده توسط مهاجمان و سطح امنیتی سیستم، به صورت درصدی (مانند 10٪، 50٪ و غیره) محاسبه می شود.
تاثیر:
این مفهوم به شدت و مقدار خسارت و تاثیر حادثه امنیتی اشاره دارد، یعنی چقدر خسارت ممکن است رخ دهد؟ برای مثال، تاثیر یک حمله به یک سیستم رایانه ای می تواند به صورت دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس، تخریب داده ها، کاهش کارایی سیستم و غیره برای سازمان مورد نظر، محاسبه شود.
هزینه:
این مفهوم به هزینه هایی اشاره دارد که ممکن است برای پیشگیری، کاهش و مدیریت ریسک امنیتی در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، هزینه هایی مانند نصب و پیکربندی سیستم های امنیتی، آموزش کارکنان، تهیه و نصب نرم افزارهای محافظت از سیستم و غیره، می تواند به عنوان هزینه های پیشگیری در نظر گرفته شود.
با توجه به مفاهیم مذکور، ارزیابی ریسک به معنای تخمین احتمال وقوع، تاثیر و هزینه های پیش بینی شده برای یک حادثه امنیتی است. این ارزیابی به منظور شناسایی ریسک های امنیتی در سازمان و اتخاذ تدابیر پیشگیری و مدیریت مناسب این ریسک ها، انجام می شود.
برای انجام ارزیابی ریسک در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه، مراحل زیر را می توان انجام داد:
شناسایی اطلاعات مورد حمایت:
ابتدا باید اطلاعات مورد حفاظت و در معرض خطر قرار گرفته را شناسایی کرد.
تحلیل ریسک:
در این مرحله باید احتمال وقوع، تاثیر و هزینه های پیشگیری و مدیریت ریسک های مختلف را برای اطلاعات شناسایی شده محاسبه کرد. برای این منظور، می توان از روش های مختلفی مانند روش ماتریس ریسک، روش تحلیل SWOT و روش های پیشرفته تر مانند روش فراتر از تحلیل ریسک (Beyond Risk Analysis) استفاده کرد.
تعیین اولویت ریسک ها:
پس از تحلیل ریسک، باید ریسک ها را براساس اهمیت و اولویت آن ها، دسته بندی کرد. این اولویت بندی باید براساس تاثیر و احتمال وقوع ریسک ها انجام شود.
تدابیر پیشگیری و مدیریت:
بر اساس اولویت بندی ریسک ها، باید تدابیر پیشگیری و مدیریت مناسب برای مقابله با ریسک ها اتخاذ شود. این تدابیر می تواند شامل اقدامات فنی مانند نصب و پیکربندی سیستم های امنیتی، اقدامات فرایندی مانند آموزش و آگاهی دهی به کارکنان درباره تهدیدات امنیتی و رفتارهای ایمن، و همچنین اقدامات سازمانی مانند تعیین سیاست های امنیتی، اجرای بازرسی های امنیتی و ایجاد برنامه های پشتیبانی و بازیابی در صورت وقوع ریسک ها باشد.
در انجام ارزیابی ریسک، مفاهیم likelihood، impact و money نقش مهمی را ایفا می کنند. احتمال وقوع یک ریسک (likelihood) باید براساس داده های تاریخی، تجربیات، فعالیت های غیرمجاز، تهدیدات و شناسایی ضعف های امنیتی مشخص شود. تاثیر (impact) نشان دهنده میزان خسارت و آسیبی است که یک ریسک به سازمان وارد می کند و از این نظر می تواند شامل از دست دادن داده ها، خسارت های مالی، تأثیر بر شهرت سازمان و ... باشد. هزینه های پیش بینی شده (money) هم می تواند شامل هزینه های پیشگیری، مدیریت و بازیابی باشد.
به طور کلی، ارزیابی ریسک یک فرایند پویا است که باید در همه زمینه های سازمان مورد توجه قرار گیرد و با توجه به تحولات جدید و تهدیدات امنیتی جدید، باید به روزرسانی شود. همچنین، مدیریت ریسک های امنیتی به عنوان یک فرایند مداوم و پویا باید به صورت هماهنگ با سایر فعالیت های سازمان صورت گیرد و در سطح بالایی از مدیریت ریسک ها و امنیت اطلاعات رعایت شود.
برای مدیریت ریسک های امنیتی در سطح سازمان، بهترین رویکرد این است که یک چارچوب یکپارچه برای مدیریت ریسک های امنیتی ایجاد شود. این چارچوب باید شامل مراحل شناسایی ریسک ها، تحلیل ریسک ها، ارزیابی ریسک ها، اجرای راهکارهای پیشگیرانه و پاسخ به ریسک ها باشد.
در مرحله شناسایی ریسک ها، باید تمامی تهدیدات امنیتی و ضعف های امنیتی سازمان شناسایی شود و در لیست ریسک ها به ثبت برسد. در مرحله تحلیل ریسک، باید مشخص شود که هر یک از ریسک ها چه تأثیراتی بر سازمان دارد و چقدر احتمال وقوع آن ها است. در مرحله ارزیابی ریسک، باید اولویت های ریسک ها براساس اهمیت و تأثیرات آن ها در سازمان مشخص شود.
در مرحله اجرای راهکارهای پیشگیرانه، می توان اقداماتی را انجام داد تا ریسک ها کاهش یابند و امنیت اطلاعات بهبود یابد. این اقدامات می تواند شامل تعیین سیاست های امنیتی، ایجاد فرهنگ امنیتی در سازمان، ارائه آموزش های امنیتی به کارکنان، اجرای بازرسی های امنیتی، رفع ضعف های امنیتی و ...
در مرحله پاسخ به ریسک ها، باید برای هر یک از ریسک ها یک برنامه پشتیبانی و بازیابی تعیین شود تا در صورت وقوع ریسک، سازمان به سرعت واکنش دهد و خسارت هایی که برایش ایجاد می شود، حداقل شود.
مدیریت ریسک های امنیتی که شامل شناسایی، تحلیل، ارزیابی، اجرا و پاسخ به ریسک های امنیتی است، یک فرآیند پیچیده و پویا است که نیاز به برنامه ریزی و مدیریت مستمر دارد. برای این منظور، چارچوب هایی مانند چارچوب NIST (National Institute of Standards and Technology) و چارچوب ISO (International Organization for Standardization) وجود دارند که به سازمان ها کمک می کنند تا مراحل مختلف مدیریت ریسک های امنیتی را به درستی انجام دهند.
علاوه بر این، سیستم های تشخیص تهدیدات (IDS) و سیستم های پیشگیری از نفوذ (IPS) نیز به کمک سازمان ها می آیند تا به طور فعال تهدیدات امنیتی را شناسایی و در صورت لزوم پیشگیری از وقوع آن ها کنند. همچنین، باید توجه شود که امنیت اطلاعات یک فرآیند مستمر است و نیاز به بررسی و بهبود مستمر دارد تا بتوان در مقابل تهدیدات جدید و پیشرفته ای که همواره در حال تکامل هستند، مقابله کرد.
در نهایت، بهترین رویکرد برای مدیریت ریسک های امنیتی، تشکیل یک تیم امنیتی با تخصص و دانش کافی در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه است که با همکاری بخش های دیگر سازمان، به مدیریت ریسک های امنیتی بپردازند و سازمان را در مقابل تهدیدات امنیتی محافظت کنند.
در ضمن، برای مدیریت ریسک های امنیتی، می توان از رویکردهای مختلفی استفاده کرد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد:
1- رویکرد پیشگیری:
این رویکرد به این فکر می کند که بهتر است از قبل از وقوع یک حادثه امنیتی، پیشگیری شود. در این رویکرد، برای کاهش ریسک های امنیتی، از تکنولوژی های مختلفی مانند فایروال، آنتی ویروس و ... استفاده می شود.
2- رویکرد تحمل:
این رویکرد به این فکر می کند که بهتر است برای کاهش ریسک های امنیتی، به جای جلوگیری از وقوع حادثه، آماده باش برای مقابله با آن در نظر گرفته شود. در این رویکرد، سیستم های مانیتورینگ و پشتیبانی از پایداری سیستم ها بسیار مهم هستند.
3- رویکرد انتقال:
این رویکرد به این فکر می کند که بهتر است ریسک های امنیتی به دیگران انتقال داده شود. در این رویکرد، از سرویس هایی مانند ذخیره سازی ابری (Cloud Storage) و پشتیبانی از سیستم های غیر مستقر استفاده می شود.
در نهایت، برای مدیریت ریسک های امنیتی، لازم است تا سازمان ها به دنبال به روز رسانی و تکامل سیستم های خود باشند و همچنین به آموزش و آگاهی پرسنل خود در زمینه امنیت اطلاعات توجه کنند. این موارد می تواند بهبودی بیشتری در مدیریت ریسک های امنیتی و حفاظت از اطلاعات سازمان ایجاد کند.
در ادامه، به برخی از روش های اصلی برای ارزیابی ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه اشاره خواهیم کرد:
1- تحلیل تهدید (Threat Analysis):
در این روش، تمامی تهدیدهای احتمالی که به سیستم وارد می شوند شناسایی می شوند و سپس این تهدیدها بر اساس اهمیت و تاثیری که بر سیستم دارند، ارزیابی می شوند. در این روش، باید تمامی مواردی که ممکن است باعث تهدید برای اطلاعات شوند شناسایی شوند و پس از آن بر اساس ارزش اطلاعات، اهمیت و تاثیری که تهدید بر آن دارد، اولویت بندی شوند.
2- تحلیل ریسک (Risk Analysis):
در این روش، بعد از تحلیل تهدید، احتمال وقوع آن تهدید بر اساس فرصت هایی که برای حمله وجود دارد، ارزیابی می شود. در این روش، همچنین تاثیری که تهدید بر روی اطلاعات و سیستم دارد ارزیابی می شود. با استفاده از این روش، می توان بهترین راهکارها را برای کاهش ریسک ها و جلوگیری از وقوع تهدیدها پیدا کرد.
3- تحلیل شناسایی دارایی (Asset Identification Analysis):
در این روش، اطلاعات مهم و دارایی های سازمان شناسایی شده و ارزش آنها بر اساس اهمیت، حساسیت و اعتبار ارزیابی می شود. با استفاده از این روش، می توان ریسک های امنیتی برای دارایی های سازمان شناسایی کرد و اقداماتی برای محافظت از آنها انجام داد.
4- تحلیل اهداف و اقدامات (Objective and Action Analysis):
در این روش، هدف اصلی سازمان در زمینه امنیت اطلاعات شناسایی و سپس برای دستیابی به آن هدف، اقدامات لازم برای محافظت از اطلاعات و شبکه ارزیابی می شوند. در این روش، ابتدا هدف های اصلی سازمان در زمینه امنیت اطلاعات و شبکه شناسایی می شوند و سپس اقداماتی که باید برای دستیابی به آن هدف انجام شود ارزیابی می شوند. با استفاده از این روش، می توان بهترین راهکارهای امنیتی را برای دستیابی به هدف اصلی سازمان پیدا کرد.
5- تحلیل تاثیر و اهمیت (Impact and Importance Analysis):
در این روش، تاثیر و اهمیت اطلاعات و شبکه برای سازمان ارزیابی می شود. در این روش، بررسی می شود که اگر یک حادثه امنیتی رخ دهد، چه تاثیری بر سیستم و اطلاعات سازمان دارد و چقدر برای سازمان ضرر دارد. با استفاده از این روش، می توان بهترین راهکارهای امنیتی برای کاهش تاثیرات حادثه امنیتی پیدا کرد.
6- تحلیل تهدید (Threat Analysis):
در این رویکرد، تهدیدهایی که میتوانند به سیستم یا شبکه ایجاد خسارت کنند، شناسایی و ارزیابی میشوند. این تهدیدها ممکن است از داخل یا خارج سازمان باشند و میتوانند از طریق ابزارهای مختلفی همچون ویروسها، کرمها، نفوذگران و ... وارد سیستم شوند. با تحلیل تهدید، این تهدیدها بر اساس احتمال وقوع و تاثیرات آنها روی سیستم، رتبهبندی و به عنوان اولویتهای امنیتی مدیریت میشوند. این رویکرد به این امر کمک میکند تا اقدامات امنیتی در برابر تهدیداتی که احتمال وقوع و تاثیر بیشتری دارند، در اولویت قرار گیرند و به تدریج به دیگر تهدیدات نیز پرداخته شود.
7- تحلیل آسیبپذیری (Vulnerability Analysis):
در این رویکرد، آسیبپذیریهایی که ممکن است در سیستم وجود داشته باشند، شناسایی و ارزیابی میشوند. این آسیبپذیریها میتوانند مربوط به سیستمهای نرمافزاری، سختافزاری یا فرآیندهای کسبوکار باشند. در این رویکرد، با تشخیص آسیبپذیریهای موجود، برای اینکه در معرض حملات و تهدیدات قرار نگیرند، اقدامات امنیتی باید در نظر گرفته شوند. با این کار، میتوان در برابر حملاتی که از آسیبپذیریهای موجود استفاده میکنند، اقدامات امنیتی مناسبی انجام داد.
8- تحلیل پویایی (Dynamic Analysis):
این رویکرد به کمک نرمافزارهایی که میتوانند رفتار سیستم را شبیهسازی کنند، بررسی میکند که در شرایط مختلف سیستم چگونه عمل میکند و چگونه میتواند به هجمههای مختلف پاسخ دهد. در این رویکرد، شبیهسازیهای مختلفی مانند شبیهسازی حملات DDoS، نفوذگران، کرمها و ... انجام میشود تا بتوان در برابر آنها اقدامات امنیتی مناسبی را در نظر گرفت.
در نهایت، برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، باید از ترکیبی از این رویکردها استفاده کرد تا بتوان به شناسایی و مدیریت ریسک ها در سطح سازمان بپردازیم. همچنین باید این فرایند را به صورت مداوم انجام داد تا بتوان در برابر تهدیدات عکس العمل نشان داد.
به طور کلی، ارزیابی ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه بسیار پیچیده است و برای آن می بایست از روش های گوناگونی استفاده شود. در ضمن، باید توجه داشت که ارزیابی ریسک های امنیتی یک فرایند پویا است که باید به صورت مداوم انجام شود و با توجه به تغییرات در فضای امنیتی و فناوری، باید به روز رسانی شود.
برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، باید از رویکردهای مختلفی استفاده کرد. این رویکردها عبارتند از:
1- رویکرد پیشگیرانه (Preventative Approach):
در این رویکرد، از اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از رخ دادن ریسک های امنیتی استفاده می شود. به عنوان مثال، استفاده از فایروال، آپدیت منظم سیستم عامل و نرم افزارهای مورد استفاده، محدود کردن دسترسی کاربران، و غیره.
2- رویکرد شناسایی و پاسخ (Detect and Respond Approach):
در این رویکرد، به جای جلوگیری از رخ دادن ریسک ها، تلاش می شود برای شناسایی زود هنگام ریسک ها و پاسخ به آن ها. به عنوان مثال، استفاده از سیستم های تشخیص نفوذ (IDS) و پاسخ به تهدیدات (IPS)، مانیتورینگ لاگ ها، و غیره.
3- رویکرد ترکیبی (Hybrid Approach):
در این رویکرد، از ترکیب رویکردهای پیشگیرانه و شناسایی و پاسخ استفاده می شود. به عنوان مثال، استفاده از فایروال و IDS همراه با مانیتورینگ لاگ ها و پاسخ به تهدیدات.
در نهایت، برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، باید از روش های مناسب برای ارزیابی ریسک ها استفاده کرد و سپس با توجه به نوع ریسک، از رویکرد مناسبی برای مدیریت آن استفاده کرد. همچنین، باید به صورت مداوم به روز رسانی های مورد نیاز را انجام داد و با توجه به تغییرات در فضای امنیتی، برنامه های مدیریت ریسک را به روز رسانی کرد.
4- ارزیابی ریسک (Risk Assessment):
ارزیابی ریسک، فرآیندی است که به کمک آن می توان نقاط ضعف سیستم امنیتی را شناسایی کرد و ریسک های احتمالی را پیش بینی کرد. در این فرآیند، به صورت سیستماتیک به تحلیل موانع، نقاط ضعف، تهدیدات، و احتمالات آسیب پذیری ها پرداخته می شود. این فرآیند می تواند به عنوان ابزاری برای تعیین اولویت ها در مدیریت ریسک های امنیتی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
5- تدوین و اجرای استراتژی مدیریت ریسک (Risk Management Strategy):
بعد از ارزیابی ریسک های احتمالی، باید استراتژی مناسبی برای مدیریت آن ها تدوین و اجرا کرد. این استراتژی باید شامل اقدامات پیشگیرانه، شناسایی و پاسخ، و در صورت نیاز، مدیریت بحران باشد.
6- اجرای اقدامات امنیتی (Security Controls Implementation):
پس از تدوین استراتژی مدیریت ریسک، باید اقدامات امنیتی لازم را برای اجرای این استراتژی انجام داد. این اقدامات ممکن است شامل محدود کردن دسترسی کاربران، استفاده از رمزنگاری، نصب سیستم های تشخیص نفوذ و پاسخ به تهدیدات، و غیره باشد.
7- آموزش و پرورش فرهنگ امنیتی (Security Awareness and Training):
آموزش و پرورش فرهنگ امنیتی به کارکنان سازمان کمک می کند تا درکی بهتری از ریسک های امنیتی داشته باشند و اقدامات امنیتی مناسبی را انجام دهند. به عنوان مثال، آموزش کارکنان در مورد فیشینگ، استفاده از رمزنگاری، و روش های محافظت از اطلاعات محرمانه می تواند به مقابله با تهدیدات امنیتی کمک کند.
8- ارزیابی و اصلاح مداوم (Continuous Assessment and Improvement):
برای حفظ امنیت سیستم های اطلاعاتی و شبکه ها، باید فرآیند ارزیابی و اصلاح مداومی برای مدیریت ریسک ها و اقدامات امنیتی صورت گیرد. در این فرآیند، عملکرد سیستم ها و روش های مدیریت ریسک ارزیابی شده و در صورت نیاز، تغییراتی برای بهبود ایجاد می شود.
در کل، مدیریت ریسک در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه ها بسیار مهم است و با توجه به پیچیدگی و تنوع تهدیدات امنیتی، باید به صورت مداوم و سیستماتیک صورت گیرد. این فرآیند می تواند به کمک استانداردهای معتبری مانند ISO 27001 بهبود یابد و باعث افزایش اطمینان و اعتماد کاربران و مشتریان به سازمان شود.
تعیین روش های مدیریت ریسک (Risk Treatment):
پس از شناسایی و ارزیابی ریسک ها، باید روش های مدیریتی برای کاهش و کنترل این ریسک ها مشخص شود. این روش ها ممکن است شامل پذیرش ریسک، انتقال ریسک، کاهش ریسک و اجتناب از ریسک باشد.
تعیین اقدامات امنیتی (Security Controls):
پس از تعیین روش های مدیریت ریسک، باید اقدامات امنیتی مناسب برای کنترل و کاهش ریسک ها اتخاذ شود. این اقدامات ممکن است شامل تعیین سیاست های امنیتی، راه حل های فنی، راهنمایی های استفاده از سیستم و آموزش کارکنان باشد.
پیاده سازی و اجرای اقدامات امنیتی (Implementation and Execution):
پس از تعیین اقدامات امنیتی، باید آنها پیاده سازی و اجرا شوند. این شامل نصب و پیکربندی سیستم ها، انجام آموزش های لازم و اعمال سیاست های امنیتی است.
ارزیابی و اصلاح مداوم (Continuous Assessment and Improvement):
در این مرحله، عملکرد سیستم ها و اقدامات امنیتی ارزیابی شده و در صورت نیاز، تغییراتی برای بهبود ایجاد می شود. این فرآیند به صورت مداوم و سیستماتیک صورت گیرد و به کمک استانداردهای معتبری مانند ISO 27001 بهبود یابد.
در کل، ارزیابی ریسک در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه ها، یک فرآیند پیچیده و حیاتی است که نیازمند شناسایی، ارزیابی، مدیریت و پیگیری مداوم است. به کمک استفاده از استانداردهای معتبری، مانند ISO 27001، سازمان ها می توانند بهبودی در امنیت اطلاعات شبکه خود داشته باشند و در مقابل تهدیدات امنیتی مختلف، محافظت کنند. همچنین، این فرآیند نیازمند همکاری بین تیم های مختلف، مانند تیم های امنیتی، شبکه و توسعه دهندگان است.
برای ارزیابی ریسک، ابتدا باید اطلاعات و منابع موجود را جمع آوری و مرتب کرد. در این مرحله، تمامی اطلاعات مرتبط با سازمان، مانند شبکه ها، سیستم ها، داده ها، کاربران و مهمترین فعالیت های سازمان جمع آوری می شود. سپس با توجه به اطلاعات جمع آوری شده، تهدیدات امنیتی مختلف شناسایی و ریسک های موجود ارزیابی می شود.
پس از شناسایی ریسک ها، باید میزان احتمال و تاثیر آنها را محاسبه کرد. برای این منظور، از روش های مختلفی مانند تحلیل ریسک کمی و کیفی استفاده می شود. در این مرحله، باید با توجه به تاثیر و احتمال ریسک ها، برنامه های مدیریتی برای کاهش آنها تعیین شود.
سپس باید اقدامات امنیتی مناسب برای کاهش و کنترل ریسک ها تعیین شود. این اقدامات می تواند شامل تعیین سیاست های امنیتی، راه حل های فنی و آموزش کارکنان باشد. در این مرحله، باید همکاری بین تیم های مختلف، مانند تیم های امنیتی، شبکه و توسعه دهندگان برای تعیین و اجرای اقدامات امنیتی مناسب، انجام شود.
در مرحله پیاده سازی و اجرای اقدامات امنیتی، باید اقدامات تعیین شده در مرحله قبل پیاده سازی و اجرایی شوند. در این مرحله، تمامی اقدامات امنیتی، مانند تنظیمات شبکه، نرم افزار های امنیتی و مانیتورینگ، اجرا و تنظیم می شوند. همچنین، کارکنان باید آموزش داده شوند تا بتوانند با رویه ها و راهکارهای امنیتی سازمان آشنا شوند و با آنها کار کنند.
در مرحله نظارت و بررسی، باید مرتبا برای بررسی اقدامات امنیتی و ریسک ها، تست های امنیتی و بازرسی های روزانه انجام داد. در این مرحله باید از داده های موجود استفاده کرد و در صورت لزوم، اقدامات اصلاحی اعمال کرد.
در نهایت، باید به مرحله ارزیابی مجدد و به روزرسانی بپردازیم. همیشه باید به روز باشیم و اقدامات امنیتی را با توجه به تهدیدات جدید و پیشرفت های فناوری به روزرسانی کنیم. همچنین، باید ریسک های جدید را شناسایی کرده و اقدامات امنیتی مناسب را برای آنها تعیین کرد.
برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، باید از رویکردهای مختلفی استفاده کرد. این رویکردها عبارتند از: رویکرد نظام مند مدیریت ریسک: این رویکرد شامل چهار مرحله تعیین ریسک، تحلیل ریسک، اقدامات اصلاحی و ارزیابی مجدد می باشد.
رویکرد تهدید محور:
این رویکرد بر اساس تهدیدات و مهاجمین مختلف در شبکه و سیستم های اطلاعاتی متمرکز است و برای ایجاد راهکارهای امنیتی بر اساس تهدیدات مختلف استفاده می شود.
رویکرد ارزیابی امنیتی:
این رویکرد شامل تست های امنیتی و بازرسی های روزانه است و برای بررسی امنیت سیستم های اطلاعاتی و شبکه ها استفاده می شود.
رویکرد امنیت از طراحی:
این رویکرد شامل تعیین نیازمندی های امنیتی در مراحل طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی و شبکه ها است.
رویکرد امنیت از پیشینه:
این رویکرد بر اساس تجربیات قبلی و مواردی که قبلا در شبکه ها و سیستم های اطلاعاتی رخ داده است، برای تدوین راهکارهای امنیتی استفاده می شود.
رویکرد امنیت فرهنگی:
این رویکرد بر اساس آموزش و پرورش فرهنگ امنیتی در سازمان ها و شرکت ها برای افزایش آگاهی و دانش کارکنان در زمینه امنیت اطلاعاتی و شبکه ها استفاده می شود.
همچنین برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، می توان از رویکردهای دیگری نیز استفاده کرد که عبارتند از:
رویکرد مدیریت هویت و دسترسی:
این رویکرد برای مدیریت هویت و دسترسی کاربران به اطلاعات و منابع شبکه و سیستم های اطلاعاتی استفاده می شود و شامل تعیین دسترسی های مجاز کاربران و محدود کردن دسترسی های غیرمجاز می باشد. رویکرد مدیریت رفتاری: این رویکرد برای ایجاد رفتارهای امنیتی در سازمان ها و شرکت ها استفاده می شود و شامل تعیین سیاست ها و رویه های امنیتی، آموزش کارکنان و ترویج امنیت در سازمان می باشد.
رویکرد مدیریت حمله:
این رویکرد برای مقابله با حملات امنیتی و پاسخ به آن ها استفاده می شود و شامل برنامه ریزی برای پیشگیری، تشخیص و پاسخ به حملات مختلف است.
رویکرد مدیریت رخدادها:
این رویکرد برای بررسی رخدادهای امنیتی مختلف در سیستم های اطلاعاتی و شبکه ها استفاده می شود و شامل تحلیل رخدادها، پیشگیری از رخدادهای بعدی و بهبود روند واکنش به رخدادهای امنیتی می باشد.
در کل، برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، لازم است از یک رویکرد گسترده و شامل برنامه های مختلف استفاده شود و تمامی ابزارها و فرایندهای مربوط به مدیریت ریسک امنیتی در سازمان اعمال شود.
در این روش، ابتدا باید تاثیرات مختلفی که میتواند بر اثر وقوع یک ریسک ایجاد شود، شناسایی شود. سپس هر یک از این تاثیرات براساس میزان اهمیت آنها برای سازمان و میزان خسارتی که میتواند به دلیل وقوع آنها ایجاد شود، رتبهبندی میشود.
به طور کلی، برای انجام تحلیل تاثیر و اهمیت، ابتدا باید عوامل زیر را مشخص کرد:
1- موضوع و محتوای ریسک:
این عامل به تعداد و نوع ریسکها و خطراتی که ممکن است بر سازمان تاثیر بگذارد، اشاره دارد.
2- محدوده:
این عامل به تمام بخشهای سازمان اطلاق میشود و شامل تمامی بخشهای عملیاتی، فناوری اطلاعات، حسابداری، مالی و غیره است.
3- شناسایی تاثیرات:
در این مرحله، تاثیرات مختلفی که ممکن است بر سازمان وارد شود شناسایی میشوند. این تاثیرات شامل تاثیرات مالی، عملکردی، اعتباری و حتی انسانی میشوند.
4- تخمین میزان تاثیر:
در این مرحله، میزان تاثیر مختلفی که ممکن است بر سازمان وارد شود تخمین زده میشود.
5- رتبهبندی تاثیرات:
در این مرحله، تاثیرات مختلفی که ممکن است بر سازمان وارد شود، براساس میزان اهمیت آنها برای سازمان و میزان خسارتی که میتواند به دلیل وقوع آنها ایجاد شود، رتبهبندی میشوند.
6- بررسی ریسکهای اولویت بالا:
در این مرحله، ریسکهایی که بر اساس تحلیل تاثیر و پس از تحلیل تاثیر و اهمیت، لازم است که اولویت های مدیریت ریسک را مشخص کنیم. برای این کار میتوان از ماتریس اولویتبندی استفاده کرد. در این ماتریس، محور عمودی احتمال وقوع ریسک را نشان میدهد، و محور افقی شدت تاثیر وقوع ریسک را نشان میدهد. بر اساس این دو محور، ماتریس به چهار بخش تقسیم میشود که هر بخش مربوط به یک اولویت خاص است:
1- ریسکهای با احتمال وقوع پایین و تاثیر کم:
این ریسکها میتوانند به عنوان ریسکهای قابل قبول در نظر گرفته شوند و میتوان به ایجاد راهکارهایی برای کاهش احتمال وقوع آنها فکر کرد.
2- ریسکهای با احتمال وقوع پایین و تاثیر زیاد:
این ریسکها باید بررسی شوند و به دنبال یافتن راهکارهایی برای کاهش تاثیر وقوع آنها باشیم.
3- ریسکهای با احتمال وقوع بالا و تاثیر کم:
این ریسکها میتوانند با مدیریت مناسب و ایجاد راهکارهایی برای کاهش احتمال وقوع، به مرور زمان کاهش یابند.
4- ریسکهای با احتمال وقوع بالا و تاثیر زیاد:
این ریسکها به عنوان اولویت اول باید بررسی شوند و باید به دنبال یافتن راهکارهایی برای کاهش احتمال وقوع و کاهش تاثیر وقوع آنها باشیم.
با توجه به اینکه مدیریت ریسک همیشه یک فرایند پویا است، لازم است که مرتباً به بررسی و بهروزرسانی ماتریس اولویت بندی باشید.
1- ارزیابی فنی (Technical Evaluation):
این رویکرد برای ارزیابی امنیت فنی سیستم ها و شبکه ها مورد استفاده قرار میگیرد. در این رویکرد، امنیت سیستم از نظر فنی بررسی شده و نقاط ضعف و نقاط قوت آن شناسایی میشوند. در این رویکرد از ابزارها و تکنیکهای مختلفی مانند بازرسی کد، سیستمهای شناسایی نفوذ (IDS)، سیستمهای مانیتورینگ و گزارشدهی، تحلیل رویههای حمله (Attack Vectors)، ارزیابی مستندات و غیره استفاده میشود. در نهایت، برای رفع نقاط ضعف، راهکارهای فنی مورد نیاز برای تقویت امنیت سیستمها و شبکهها ارائه میشود.
2- آزمون نفوذ (Penetration Testing):
در این رویکرد، با هدف شناسایی نقاط ضعف و شناسایی احتمال نفوذ، تلاش میشود تا به صورت فعال و بهواسطه هکرهای اختصاصی، نفوذ به سیستمها و شبکهها صورت گیرد. در این رویکرد، سعی میشود با شبیهسازی حملات و اعمال تهدیدات مختلف، نقاط ضعف موجود در سیستم شناسایی و راهکارهای مورد نیاز برای تقویت امنیت ارائه شود. این رویکرد به عنوان یک روش ارزیابی فنی و یک روش تمرینی جهت بهبود امنیت، بسیار مؤثر است.
3- آموزش و آگاهی سازی (Training and Awareness):
در این رویکرد، به کارمندان و کاربران سیستمها و شبکهها، آموزش داده میشود تا با نحوه استفاده از سیستمها و شبکههای امنیتی، آگاهی کامل داشته باشند و در مواقع بروز اتفاق و حاثه مدیران ارشد را باخبر سازند.
4- چهارمین رویکرد برای مدیریت ریسک، رویکرد پیشگیرانه (Preventive) است.
این رویکرد به این فکر میکند که بهتر است از قبل از وقوع ریسک، اقدامات لازم جهت جلوگیری از رخداد آن را انجام داده شود. برای این منظور، اقداماتی مانند نصب فایروال، نصب نرمافزارهای آنتی ویروس، محدود کردن دسترسیها و اجرای آموزشهای امنیتی برای کارکنان، بهطور گستردهای در شرکتها انجام میشوند.
5- پنجمین رویکرد برای مدیریت ریسک، رویکرد شناسایی (Detective) است.
در این رویکرد، اقداماتی انجام میشود تا در صورت رخداد ریسک، به سرعت شناسایی و آن را اطلاعرسانی کرد. برای مثال، نصب سیستمهای مانیتورینگ و دسترسیهای ضبط کننده برای پیگیری فعالیتهای ناخواسته، بررسی وضعیت فعلی و بررسیهای امنیتی در سیستمها و شبکهها و همچنین نصب سیستمهای اعلاندهی جهت هشدار دهی در صورت رخداد ریسک، اقداماتی است که در این رویکرد مورد استفاده قرار میگیرد.
6- و ششمین رویکرد برای مدیریت ریسک، رویکرد تصحیحی (Corrective) است.
در این رویکرد، پس از رخداد ریسک، اقدامات لازم جهت برطرف کردن آسیبهای وارد شده و بازگرداندن سیستم به وضعیت امن و مطلوب، صورت میگیرد. بهعنوان مثال، این رویکرد در مواقعی که شبکه مورد حمله ویروس قرار گرفته است، بهکار میرود و با تصحیح و برطرف کردن ادامه می یابد.
در ادامه، سه رویکرد دیگر برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه را بررسی میکنیم:
1- رویکرد کنترل دسترسی (Access Control Approach):
این رویکرد برای کاهش ریسک های امنیتی از طریق محدود کردن دسترسی افراد به منابع سیستمی و شبکه استفاده میشود. این رویکرد شامل روشهای مختلفی مانند تعیین سطح دسترسی، استفاده از رمزگذاری، احراز هویت و اعتبار سنجی و تعیین سطح امنیتی برای منابع است.
2- رویکرد پیشگیری (Prevention Approach):
در این رویکرد، برای کاهش ریسک های امنیتی اقداماتی انجام میشود تا جلوی وقوع حملات و نفوذ به سیستم گرفته شود. این اقدامات شامل استفاده از نرمافزارهای ضد ویروس، فایروالها، تنظیمات امنیتی سیستم و آموزش کاربران برای شناخت و پیشگیری از حملات است.
3- رویکرد تحلیل واکنش به حوادث (Incident Response Approach):
در این رویکرد، برای کاهش اثرات حملات و حوادث امنیتی اقداماتی انجام میشود. این اقدامات شامل تشخیص، گزارشدهی، تحلیل، مدیریت و رفع عیب حوادث امنیتی است. برای مثال، برای حل مشکلات پس از وقوع یک حمله، از پشتیبانگیری از دادهها و تعمیرات نرمافزاری استفاده میشود.
استفاده از هر کدام از این رویکردها وابستگی به شرایط و نیازهای سازمان بوده و باید با توجه به وضعیت خاص سازمان و محیطی که در آن فعالیت میکند، مدیریت ریسک انجام شود.
در مرحلهٔ بعد، باید برای هر یک از ریسکهای شناسایی شده، تدابیر امنیتی مناسبی را اعمال کرد. این تدابیر باید بر اساس ارزیابیهای انجام شده و نیازهای خاص سازمان شما، انتخاب شوند. این تدابیر میتوانند شامل موارد زیر باشند:
۱- سیاستگذاری امنیتی:
تدوین سیاستهای امنیتی برای مدیریت ریسکهای احتمالی و حفاظت از اطلاعات سازمان.
۲- آموزش و آگاهیبخشی:
برگزاری دورههای آموزشی و آگاهیبخشی برای کارکنان و کاربران سیستمهای اطلاعاتی، به منظور کاهش خطرات احتمالی.
۳- تنظیمات امنیتی:
تنظیم تنظیمات امنیتی در سیستمهای اطلاعاتی، از جمله رمزنگاری، فایروال، سطح دسترسی کاربران و تنظیمات دیگر.
۴- نظارت و کنترل:
اعمال نظارت و کنترل بر سیستمهای اطلاعاتی و فعالیتهای کاربران، به منظور تشخیص و پیشگیری از ریسکهای امنیتی.
۵- رفع نقص و آسیبپذیریها:
رفع نقص و آسیبپذیریهای موجود در سیستمهای اطلاعاتی، به منظور کاهش خطرات امنیتی.
۶- مدیریت حوادث:
برنامهریزی برای مدیریت حوادث امنیتی و پاسخ به آنها در صورت بروز. این شامل ایجاد برنامههای پشتیبانی و بازیابی اطلاعات، تعیین مسئولیتها و فرایندهای اطلاعرسانی به صورت جدی و سریع میشود.
تهیه طرح برای مدیریت ریسک:
بعد از شناسایی و ارزیابی ریسکهای امنیتی، طرحی برای مدیریت آنها باید تهیه شود. این طرح شامل اقداماتی برای کاهش و کنترل ریسکها است. این اقدامات شامل انتخاب روشهای مختلف مدیریت ریسک، تعیین مسئولیتها و وظایف، تعیین بودجه و زمانبندی اجرای طرح و همچنین برنامه ریزی برای پیشگیری از وقوع ریسکهای جدید است. همچنین باید برای اجرای طرح، راهکارهایی برای آموزش کارکنان و کاربران سیستم و ارتباط با مراکز مختلف امنیتی مانند تیمهای مربوط به امنیت شبکه و مدیران سیستم پیاده سازی شود.
به طور خلاصه، مدیریت ریسک در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه یک فرایند مداوم است که باید در هر مرحله آن با دقت و با توجه به تغییرات در محیط و شرایط جدید بروز دهیم. برای این منظور، نیاز به یک تیم مجرب و دارای تخصص و دانش کافی در زمینه امنیت اطلاعات و شبکه است که بتواند در شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسکهای امنیتی موثر عمل کند.
در حوزه امنیت اطلاعات و شبکه، ارزیابی ریسک (Risk Assessment) به عنوان یکی از مهمترین فعالیتهای امنیتی شناخته شده است. ارزیابی ریسک شامل شناسایی و ارزیابی تهدیدات، آسیبپذیریها و تأثیرات مختلف آنها در صورت بروز ریسک است.
برای ارزیابی ریسک، ابتدا باید تهدیدات و آسیبپذیریهای موجود در سیستم شناسایی شوند. سپس باید احتمال بروز ریسکها و تأثیرات آنها بر روی سیستم را ارزیابی کرد. این ارزیابی میتواند به وسیله روشهای مختلفی انجام شود، مانند تحلیل ریسک کمی و کیفی، ماتریس ریسک، و تحلیل تأثیر و اهمیت.
در انتها، برای مدیریت ریسکهای امنیتی باید از رویکردهای مختلفی استفاده کرد. این رویکردها شامل پذیرش ریسک، انتقال ریسک، کاهش ریسک و اجتناب از ریسک هستند. با استفاده از این رویکردها و اطلاعات به دست آمده از ارزیابی ریسک، میتوان اقدامات لازم برای مدیریت و کاهش ریسکهای امنیتی را انجام داد.
در کل، برای مدیریت ریسک های امنیتی در حوزه اطلاعات و شبکه، باید از رویکردهای مختلفی استفاده کرد از جمله تحلیل ریسک، ارزیابی ریسک، مدیریت ریسک و آموزش و پرورش کارکنان. با این کار میتوان از وقوع حملات و تهدیدات امنیتی جلوگیری کرد و امنیت اطلاعات و شبکه را بهبود بخشید.