خط عربی یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سیستم‌های نوشتاری در جهان است. این خط به‌طور گسترده‌ای در جهان اسلام و مناطق عربی استفاده می‌شود و به عنوان وسیله‌ای برای نگارش قرآن، متون علمی، ادبی و تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد. برای درک بهتر تاریخچه و توسعه خط عربی، لازم است به ریشه‌های آن در خطوط پیشین و فرآیندهای تکاملی توجه کنیم.
کلمه "قرآن" از ریشهٔ عربی "قرء" به معنای "خواندن" و "قرائت" گرفته شده است. به‌طور خاص، "قرآن" به معنای "خوانده شده" یا "آنچه که خوانده می‌شود" است. در اصطلاح اسلامی، قرآن به مجموعه‌ای از آیات الهی که به پیامبر اسلام، محمد (ص)، از سوی خداوند وحی شده است، اطلاق می‌شود.
ریشه‌شناسی: خط آرامی از خط فینیقی مشتق شده است. خط فینیقی، به‌عنوان یکی از نخستین خطوط الفبایی، تأثیر زیادی بر خطوط دیگر در منطقه داشت. آرامی‌ها، که در مناطق سوریه، فلسطین و شمال عراق زندگی می‌کردند، این خط را به‌کار می‌بردند.
کاربرد: خط آرامی در دوران باستان به‌ویژه در امپراتوری‌های آشوری و بابل و سپس در دوره‌های هخامنشی و سلوکیان رایج بود. این خط به‌طور گسترده‌ای برای نگارش متون تجاری و دینی استفاده می‌شد.
ریشه‌شناسی: خط نبطی به‌طور مستقیم از خط آرامی نشأت گرفته است. نبطی‌ها، که در مناطق جنوب شرق اردن و شمال عربستان زندگی می‌کردند، این خط را توسعه دادند و به‌کار بردند.
کاربرد: خط نبطی عمدتاً در منطقه پترای اردن و اطراف آن استفاده می‌شد و برای نگارش متون تجاری، دینی و یادداشت‌های روزمره به‌کار می‌رفت.
توسعه: خط کوفی، یکی از نخستین انواع خط عربی، در دوران اولیه اسلامی و به‌ویژه در دوران خلافت امویان و عباسیان توسعه یافت. این خط به‌خاطر زیبایی و کاربردهایش در کتیبه‌ها و متون دینی شناخته می‌شود.
ویژگی‌ها: خط کوفی به دلیل عدم وجود نقاط و حرکات در آن، نیاز به دقت بیشتری در خواندن و فهم داشت. این ویژگی‌ها به‌ویژه در متون دینی و ادبی کاربرد داشت.
توسعه: در دوران خلافت عثمان بن عفان (۶۵۰ میلادی)، برای استانداردسازی نسخه‌های قرآن و جلوگیری از پراکندگی، کمیته‌ای برای جمع‌آوری و تدوین نسخه واحد قرآن تشکیل شد. این نسخه به‌طور عمده به خط کوفی نوشته شد.
ویژگی‌ها: در دوران‌های بعد، خط نسخ، که به‌ویژه در دوره عباسیان و در دوران اسلامی در قرن‌های بعد رواج یافت، به‌عنوان خطی مناسب برای نوشتن قرآن و متون علمی و ادبی به‌کار رفت. خط نسخ شامل نقاط و حرکات است که خواندن و فهم قرآن را تسهیل می‌کند.
خط عربی نتیجهٔ تأثیرات تدریجی و تکامل فرهنگی در طول زمان است. این خط، از خطوط سامی پیشین مانند خط آرامی و نبطی نشأت گرفته و در طی تاریخ با اصلاحات و استانداردسازی‌های مختلف، به شکل کنونی خود رسیده است. شناخت این فرآیندها و تأثیرات به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از اهمیت و پیچیدگی خط عربی و نقش آن در تاریخ و فرهنگ اسلامی پیدا کنیم.