استرس به عنوان یک واکنش روانشناختی و فیزیولوژیک به تنش‌ها و فشارهای زندگی تعریف می‌شود. در واقع، استرس نتیجه تعامل بین فشارهای خارجی (مانند مسائل مالی، رویدادها و وظایف روزمره) و توانایی فرد برای مقابله با آن‌ها است. استرس می‌تواند در نتیجه تغییرات شدید، تناقضات، تهدیدها یا هرگونه تغییر ناگهانی در زندگی ایجاد شود.
در تشریح استرس از ابعاد روانشناسی، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
1. واکنش‌های هیجانی: استرس ممکن است با احساسات ناامنی، ناراحتی، نگرانی، خشم، ناامیدی یا ترس همراه باشد. این واکنش‌های هیجانی می‌توانند به شدت و مدت زمان متفاوتی داشته باشند.
2. رفتارهای فیزیکی: استرس می‌تواند باعث تغییرات در رفتار فرد شود. برخی افراد در مواجهه با استرس به فعالیت‌های بیشتری روی می‌آورند، در حالی که برخی دیگر به خود می‌رسند و فعالیت‌های عادی خود را انجام نمی‌دهند. همچنین، استرس می‌تواند به شکل‌های دیگری نیز بروز کند مانند بی‌خوابی، تغییر در روال خوراکی یا مشکلات گوارشی.
3. افکار و باورها: استرس می‌تواند باعث تغییر در افکار و باورهای فرد شود. افراد ممکن است به خود شک کنند، در مورد آینده نگران باشند یا احساس کنند که نمی‌توانند با شرایط موجود مقابله کنند.
در مدیریت استرس از ابعاد روانشناسی، می توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
1. آگاهی از علل استرس: برای مدیریت استرس، نخستین قدم آگاهی از علل و عوامل موجب استرس است. شناخت دقیق اینکه چه چیزهایی استرس را ایجاد می‌کنند، به فرد کمک می‌کند تا راه‌های مقابله و مدیریت مناسب را پیدا کند.
2. مدیریت زمان: برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت زمان به فرد کمک می‌کند تا وظایف و فشارهای زندگی را به طور مؤثری مدیریت کند. تعیین اولویت‌ها و استفاده از تکنیک‌های بهینه‌سازی زمان، میزان استرس را کاهش می‌دهد.
3. تمرینات تنفسی و آرامش: تنفس عمیق و تمرینات آرامش می‌توانند به فرد کمک کنند استرس را کاهش دهد. تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق، مراقبه، یوگا و ماساژ می‌توانند بهبودی در روحیه و کاهش استرس ایجاد کنند.
4. پشتیبانی از خانواده و ارتباطات اجتماعی: ارتباط با خانواده، دوستان و افراد معنادار در زندگی می‌تواند به عنوان یک منبع قدرت و پشتیبان در مقابله با استرس عمل کند. به اشتراک گذاشتن تجربیات و دریافت حمایت از دیگران می‌تواند بهبود در حالت روحی و کاهش استرس را به همراه داشته باشد.
5. فعالیت‌های تناسب اندام و تفریح: ورزش، مطالعه، گوش دادن به موسیقی، نقاشی و سایر فعالیت‌های تفریحی می‌توانند به عنوان یک مکانیسم تغییر مفید در مقابله با استرس عمل کنند. این فعالیت‌ها می‌توانند توانایی رهایی از استرس را افزایش داده و به فرد احساس رضایت و آرامش بیشتری بدهند.
به طور کلی، مدیریت استرس نیازمند ترکیبی از راهکارهای فیزیولوژیک، روانشناختی و اجتماعی است. هر فرد باید روش‌های مناسب مدیریت استرس را بر اساس نیازها و شرایط خود انتخاب کند. در صورتی که استرس به گونه‌ای است که مانع انجام فعالیت‌های روزمره و بهبود وضعیت ذهنی می‌شود، مشاوره حرفه‌ای از روانشناس یا متخصص مشاوره می‌تواند مفید واقع شود.